સમગ્ર દેશ માથે તોળાઈ રહ્યું છે આ મોટું સંકટ, આંકડાઓ છે ચોંકાવનારા…

સમગ્ર દેશમાં છેલ્લા થોડા સમય થી અવાર-નવાર અનેક સંકટો ચાલુ જ રહે છે સૌથી મોટી કોરોના મહામારી ના મુશ્કેલી ભર્યા સમય માંથી હાલ દેશ બહાર નીકળી રહ્યો છે પરંતુ હવે દેશ સમક્ષ એક નવી મુસીબત ઉભી થઈ હોય એવું ચોક્કસ પણે કહી શકાય કારણકે દેશમાં કોલસાની અછત વચ્ચે કેન્દ્ર સરકાર એક્શનમાં છે. કોલસાની અછતને દૂર કરવા માટે સરકારમાં બેઠકોનો રાઉન્ડ ચાલી રહ્યો છે.

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ મંગળવારે ઉર્જા મંત્રી આર કે સિંહ અને કોલસા મંત્રી પ્રહલાદ જોશી સાથે બેઠક યોજી હતી. દરમિયાન, સરકારે રાજ્યો અને વીજ કંપનીઓને ખાતરી આપી છે કે તે કોલસાની માંગને પહોંચી વળવા માટે સંપૂર્ણપણે તૈયાર છે. CEA એ ભારતમાં કોલસાથી વીજળી બનાવનારા પાવર પ્લાન્ટ્સની તાજા સ્થિતિ બહાર પાડી છે.

CEA ના રિપોર્ટ મુજબ દેશના 116 પાવર પ્લાન્ટ્સ કોલસાની તંગી સામે ઝઝૂમી રહ્યા છે. 18 પાવર પ્લાન્ટ્સમાં એક પણ દિવસનો કોલસાનો સ્ટોક બચ્યો નથી. જ્યારે 26 પાવર પ્લાન્ટ્સમાં ફક્ત એક દિવસનો જ કોલસાનો સ્ટોક બચ્યો છે. સરકાર એક સપ્તાહની અંદર દૈનિક કોલસાનું ઉત્પાદન 19.4 મિલિયનથી વધારીને 2 મિલિયન ટન કરી રહી છે. સરકારી સૂત્રોએ ન્યૂઝ એજન્સી એએનઆઈને જણાવ્યું હતું કે, “રાજ્યો અને વીજ કંપનીઓને દૈનિક કોલસાના પુરવઠામાં કોઈ તંગી નથી અને અમે 5 દિવસ સુધી સ્ટોક જાળવી રાખીએ છીએ, એક મહિનામાં પરિસ્થિતિ સામાન્ય થઈ જશે.”

આ કારણોસર કોલસાની કટોકટી સર્જાઈ છે: દેશમાં કોલસાની કટોકટી કેમ ઉભી થઈ, સરકારે તેના કારણો આપ્યા છે. સરકારી સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે ઉભી થયેલી પરિસ્થિતિ માટે ઘણા કારણો છે. કોલસા મંત્રાલય જાન્યુઆરીથી રાજ્યોને કોલસો સ્ટોક કરવા માટે પત્રો લખી રહ્યું છે, પરંતુ કોઈએ ધ્યાન આપ્યું નથી.

કોલ ઇન્ડિયા મર્યાદા સુધી કોલસાનો સ્ટોક કરી શકે છે. જો આપણે મર્યાદા કરતા વધારે કોલસો સ્ટોક કરીએ તો આગ લાગવાનું જોખમ રહે છે. સેન્ટ્રલ ઈલેક્ટ્રિસિટી ઓથોરિટી (CEA) ના રિપોર્ટ મુજબ 17 પાવર પ્લાન્ટ્સમાં ફક્ત 2 દિવસનો કોલસાનો સ્ટોક છે. 18 પાવર પ્લાન્ટ્સમાં 3 દિવસ અને 19 પ્લાન્ટ્સમાં 4 દિવસનો સ્ટોક બચ્યો છે.

એ જ રીતે દેશના 10 પાવર પ્લાન્ટ્સમાં 5 દિવસનો કોલસાનો સ્ટોક બચ્યો છે અને 7 પાવર પ્લાન્ટ્સમાં 6 દિવસનો કોલસાનો સ્ટોક છે. જ્યારે ફક્ત એક પાવર પ્લાન્ટમાં 7 દિવસનો કોલસાનો સ્ટોક છે. બધુ મળીને ભારતના કોલસાથી વીજળી બનાવનારા પ્લાન્ટ્સમાં સરેરાશ 4 દિવસનો જ કોલસાનો સ્ટોક છે.

રાજસ્થાન, પશ્ચિમ બંગાળ અને ઝારખંડની પોતાની ખાણો છે પરંતુ તેઓએ કોલસો કાઢવા માટે કંઈ કર્યું નથી. એવું જાણવા મળ્યું છે કે મંજૂરી મળવા છતાં, કેટલીક રાજ્ય સરકારોએ નિર્ણય લીધો ન હતો અને કોવિડ અને વરસાદને પૂરતું ખાણકામ ન કરવાનું કારણ ગણાવ્યું હતું.

ઉત્તર ભારતમાં તમામ 33 પાવર પ્લાન્ટ્સ કોલસાની અછત ઝેલી રહ્યા છે. 10 પાવર પ્લાન્ટ્સમાં કોલસાનો એક દિવસનો પણ સ્ટોક નથી. 6 પ્લાન્ટમાં એક દિવસ પૂરતો જ કોલસો છે. 4માં 2 દિવસનો, 5 પ્લાન્ટમાં 3 દિવસનો કોલસો, 2 પ્લાન્ટમાં 4 દિવસ ચાલે એટલો કોલસાનો સ્ટોક છે અને 3 પ્લાન્ટમાં 5 દિવસનો કોલસાનો સ્ટોક છે. એ જ રીતે એક પ્લાન્ટમાં 6 દિવસ, એકમાં 8 દિવસ અને એક પ્લાન્ટમાં 7 દિવસ ચાલે એટલો સ્ટોક બચ્યો છે.

લાંબા સમય સુધી ચોમાસાએ માઈનિંગને અસર કરી અને કોલસાના આયાતી ભાવોએ પણ વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં ફાળો આપ્યો. વિદેશી કોલસાની આયાતમાં 12 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. ઉંચા ભાવને કારણે વીજ કંપનીઓ ઘરેલુ કોલસા પર પણ નિર્ભર બની ગઈ છે. રાજ્યો પર કોલ ઈન્ડિયાની પણ મોટી રકમ બાકી છે. સૂત્રો દ્વારા જાણવા મળ્યું છે કે,

મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ, કર્ણાટક, પશ્ચિમ બંગાળ અને તામિલનાડુ મોટા ડિફોલ્ટર્સ છે. રાજ્યોએ કોલ ઇન્ડિયાને 20,000 કરોડ રૂપિયાની ચૂકવણી કરવાની બાકી છે. સરકારના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે મોટી રકમ બાકી હોવા છતાં, પુરવઠો ચાલુ છે અને અમે વીજળી અને કોલસાની સપ્લાય ચાલુ રાખીશું. ગામડાઓના વીજળીકરણ અને ઔદ્યોગિકરણથી પણ કોલસાની માંગ વધી છે.

લેખન સંપાદન : Gujarat posts Team ( ગુજરાતનું અગ્રેસર ન્યુઝ અને ઇન્ફોર્મેશન પોર્ટલ ) [તમે આ લેખ Gujaratposts.com ના માધ્યમ થી વાંચી રહ્યા છો,’આ લેખમાં સમાવિષ્ટ કોઈપણ માહિતી / સામગ્રી / ગણતરીની ચોકસાઈ અથવા વિશ્વસનીયતાની બાંહેધરી નથી. આ માહિતિ તમને વિવિધ માધ્યમો  એકત્રિત કરીને તમને મોકલવામાં આવી છે. અમારો ઉદ્દેશ ફક્ત માહિતી પહોંચાડવાનો છે, કોઈ પણ ધર્મ કે સમુદાય ની લાગણીને ઠેસ પોહ્ચાડવાનો નથી.]